ايمنى و کمكهاى اوليه در آزمايشگاه شيمى
ايمنی در آزمايشگاه
آزمايشگاه شيمی محلی است که در آن احتمال خطر وجود دارد. اين محل محتوی مايعات قابل اشتعال، ظروف شيشه ای شکننده و مواد شيميايی خورنده و سمی است. با اين حال اگر پيشگيری و دقت به عمل آيد از يک آشپزخانه خطرناکتر نيست.
معمولترين خطرات در يک آزمايشگاه شيمی عبارتند از:
١- آتش سوزی و انفجار
٢- مواد شيميايی
٣- ظروف شيشه ای
پيشگيری از آتش سوزی و انفجار
١- در صورت امکان از بکار بردن شعله در آزمايشگاه اجتناب کنيد
٢- چنانچه لازم است از شعله استفاده کنيد پيشگيريهای زير را به عمل آوريد
الف) هرگز يک مايع قابل اشتعال را در ظرف باز حرارت ندهيد.
ب) هنگامی که مايع قابل اشتعالی را در حالت تقطير يا رفلاکس حرارت می دهيد اطمينان حاصل کنيد که تمام رابطها محکم و عاری از فشار باشند.
ج) هرگز مايعات قابل اشتعال را در نزديکی شعله از ظرفی به ظرف ديگر منتقل نکنيد.
د) هرگز نگذاريد که يک محصول تقطير قابل اشتعال، در نزديکی شعله آزادانه از خنک کننده به ظرف گيرنده ای که چند اينچ پايين تر از آن است بچکد.
٣- هرگز دستگاه بسته ای را که در برابر فشار مسدود شده، حتی اگر خنک کننده هم داشته باشد حرارت ندهيد.
۴- هنگامی که واکنش گرمازايی را انجام می دهيد يک حمام آب سرد يا آب يخ تهيه کنيد که اگر واکنش بخواهد از کنترل خارج شود از آن استفاده کنيد.
۵- محل نزديکترين کپسول آتشنشانی را ياد بگيريد.
۶- هيچگاه به يک مايع جوشان سنگ جوش يا جامد ديگری اضافه نکنيد.
٧- محلولهای اتری را تا مرحله خشک شدن حرارت ندهيد.
پيشگيريهای شيميايی
١- تا جايی که ممکن است نگذاريد مواد شيميايی با پوست شما تماس پيدا کند. و در صورت تماس موضع تماس را با مقدار زياد آب يا هر ماده شستشو دهنده مناسب بشوييد.
٢- هرگز ماده شيميايی را نچشيد.
٣- تا جايی که ممکن است از استنشاق دود و بخارهای مواد شيميايی و حلالها اجتناب کنيد.
کمكهاى اوليه
با وجود احتياطهاى لازم ممكن است در موقع کار در آزمايشگاه دست يا قسمتى از پوست بدن در اثر تماس با مواد شيميايى سوخته و يا صدمه ببينند. در اين صورت از دستورات زير استفاده کنيد.
سوختگى حاصل از اسيدها:
بلافاصله قسمت آسيب ديده را با آب زياد بشوييد و سپس با محلول سديم بيکربنات در mgo رقيق ( ۵%) شستشو داده و بعد محل سوختگى را با کمى پارافين يا پماد گليسرين، چرب کنيد.
سوختگى حاصل از قلياها:
شستشو با مقدار زيادى آب و بعد شستشو با محلول ( ۵%) آمونيم کلريد يا محلول اشباع شده بوريك اسيد و يا محلول ( ٢%) اسيد استيك و مجددا شستشو با آب.
سوختگى با فسفر:
محل سوختگى را بايد با محلول ( ١%) سولفات مس و يا محلول ( ١%) نيترات نقره شستشو داد.
سوختگى با برم:
با مقدار زيادى آب بشوييد و سپس با گلسيرين چرب کرده و اگر ناراحتى ادامه داشت پس از مدت کمى گلسيرين را با آب گرم از روى قسمت آسيب ديده پاك نموده و از پماد مخصوص سوختگى استفاده کنيد.
سوختگى بر اثر شعله يا تماس با جسم داغ و يا الكتريسيته:
اگر سوختگى از نوع اول (پوست سرخ و کمى متورم شده) باشد، پماد ضد سوختگى به کار ميبريم. اگر از نوع دوم (توليد تاول در اثر سوختگي) يا نوع سوم (آسيب ديدگى قسمتهاى عمقى پوست) باشد محل آسيب ديده را فورا با محلول ١% سديم بي کربنات شستشو داده و از پماد سوختگى استفاده ميكنيم.
بريدگي:
بريدگيهايى که در آزمايشگاه اتفاق مى افتد بيشتر در نتيجه شكستن ناگهانى ظروف شيشه اى و تماس شى شكسته با دست ميباشد. اگر بريدگى خفيف باشد، بهتر است
آتش سوزى مواد شيميايي:
بايد به سرعت مواد منفجره و ساير مواد سوختنى نظير الكل و اتر را از مجاورت آتش دور نموده و سويچهاى چراغ گاز و دستگاههاى الكتريكى را قطع نمود. براى استفاده Solidcarbon Dioxide خاموش کردن آتش بهتر است از سيلندرهاى کرد.
مخلوط شن و سديم بيكربنات نيز براى خاموش کردن آتش مفيد است.
مسموميت با گازها:
١- دستورات مقدماتى و عمومي
استنشاق گازهاى سمى در آزمايشگاه باعث تحريك بينى و گلو و يا سرفه و سردرد ميشود و اين گونه مواد در آزمايشگاه زياد است. گاهى آثار مسموميت با بعضى گازها پس از چند ساعت آشكار ميشود، در اينگونه بايد قواعد کلى زير را رعايت کرد.
الف) مسموم را به هواى آزاد انتقال داده و دکمه هاى لباس را در ناحيه سينه و گردن باز کنيد.
ب) غرغره کردن محلول سديم بيكربنات رقيق، بوييدن تنطور اکاليپتوس و نعناع و آشاميدن چاى يا شير و يا جوشانده دارچين با آب، از کمكهاى اوليه موثر ميباشد.
٢- دستورات اختصاصى براى مسموميت با گازها
الف) گاز آمونياك
استنشاق بخار استيك اسيد رقيق و بعد مانند دستور سوختگى با قلياها عمل شود.
ب) گازهاى برم، کلر، فلوريدريك و کلريدريك
استنشاق بخار محلول رقيق آمونياك و بعد شستشو با آب و محلول ١% سديم بيكربنات
ج) بخارهاى اسيد نيتريك و اکسيدهاى ازت
استنشاق بخار محلول رقيق آمونياك
د) گاز هيدروژن سولفايد
شستشوى بينى و چشم با آب
ورود مواد به چشم
١- ورود مواد قليايى به چشم
به وسيله چشم شوى حاوى آب، چشم را بشوييد و در صورت احساس ناراحتى چند مرتبه و هر مرتبه ٢ قطره روغن کرچك يا پارافين در چشم بريزيد. در صورت لزوم ميتوان با محلول ١% بوريك اسيد چشم را بشوييد.
٢- ورود مواد اسيدى به چشم
در مورد اسيدها پس از شستشوى چشم با آب، چشم را با محلول ١% سديم بيكربنات بشوييد.
مسموميت در اثر ورود مواد سمى به دهان
الف) اسيدها و بازها فقط داخل دهان شده باشند
به سرعت ماده را بيرون ريخته و با مقدار زيادى آب، دهان را ميشوييم و بعد در مورد اسيدها از آب آهك و در مورد بازها از آب ليمو و يا استيك اسيد ۵% براى شستن دهان استفاده ميشود.
ب) مواد سمى فرو برده شده
١- اسيدها
با آب يا MgO آشاميدن مقدار زيادى آب و پس از آن خوراندن آب آهك و يا مخلوط شير، به هيچ وجه از داروهاى تهوع آور يا محلول بيكربنات سديم استفاده نشود.
٢- بازها
آشاميدن مقدار زيادى آب و سپس سرکه و يا آب ليمو و يا آب نارنج، به هيچ وجه از داروهاى تهوع آور استفاده نشود.
٣- نمكهاى آرسنيك يا جيوه
خوردن يك داروى تهوع آور و بعد شير يا سفيده تخم مرغ در آب سرد و روغن کرچك
HF -۴
به مريض مقدار زيادى شير بدهيد چون کلسيم موجود در شير بهترين درمان است.
استفاده از آب آهك نيز مفيد است.
بگذاريم براى چند ثانيه مقدارى خون از بريدگى خارج شود و پس از اطمينان از اينكه ذرات شيشه در زخم نمانده از پودر پنيسيلين استفاده ميكنيم و آنرا با يك باند يا گاز تميز ميبنديم. اگر بريدگى شديدتر باشد پس از ضد عفونى کردن محل آسيب ديده به يكى از طرق فوق باند تميز روى آن قرار داده و با تنسوپلاست روى بريدگى را ميبنديم.
خلاصه فصل های شیمی پایه های اول و دوم و سوم وپیش دانشگاهی دوره متوسطه و خلاصه کتاب شیمی اول و دوم وسوم و پیش به همراه نمونه سوالات و مطالب جالب شیمی و همچنین شاخه های شیمی